De burgerlijke rechtbank van Mechelen veroordeelde deze ochtend Yves Desmet, hoofdredacteur van De Morgen, tot één figuurlijke euro. Desmet wordt er door de vrouw van Yves Liégeois, procureur-generaal van het Hof van Beroep in Antwerpen, van beticht de reputatie van de magistraat te besmeuren in een opiniërend artikel. Volgens de pers gaat Desmet in beroep, en krijgt de zaak Yves vs. Yves dus nog een staartje. Maar er is meer aan de hand. Het proces is een echo van een strijd binnen het Antwerpse parket. Een strijd die niemand heel heeft gelaten.
Yves…
De rechtzaak vormt het persoonlijke luik van een dossier dat in de pers ‘Diamantgate’ werd gedoopt. De feiten spelen zich af in Frankrijk, Zwitserland en… Antwerpen. In 2009 vond de Franse gerechtelijke politie gestolen documenten in de woning van een oud-bediende van de internationale bank HSBC. De informatie onthulde dat een groot aantal klanten van HSBC er zwarte bankrekeningen op na hielden, niet toevallig bij de vesting in het Zwitserse Génève, een belastingsparadijs voor kapitaalkrachtigen. Onder de klanten bevonden zich ondermeer een honderdtal diamantairs die actief waren (en zijn) in Antwerpen. Het zou gaan om 1,28 miljard aan ontdoken belastingen.
Het duurde nogal lang – tot halverwege 2010, een jaar en half na de vondst van de Fransen – eer de Belgische anti-fraudespeurders de bankrekeningen te zien kregen van het Franse gerecht, ondermeer omdat die informatie op onwettige wijze zou verkregen zijn. Terwijl het Franse Hof van Cassatie in mei 2012 een oordeel beraadde over de info, woedde in de wandelgangen van het Antwerpse parket een bitse strijd. Procureur-generaal Yves Liégeois ging niet akkoord met de werkwijze van één van zijn detectives, Peter Van Calster. Die zou nogal “voortvarend” tewerk gaan (maar wel uitstekend speurwerk leveren). Het meningsverschil draaide meer bepaald om de toepassing van de befaamde ‘afkoopwet’. Die wet stelt dat de straf die beklaagden riskeren kan verdwijnen mits een minnelijke schikking (vaak een geldboete). Maar de afkoopwet werd in april 2011 uitgebreid, niet zonder controverse, want zo werd het voor grote bedrijven en investeerders mogelijk zich ‘uit een proces te kopen’ zonder verdere vervolging. Knack-Journaliste Ingrid Van Daele merkte fijntjes op dat het strafblad van de beklaagde in zo’n geval blanco blijft.
Speuren en schikken
Liégeois overlegde met advocaten en adviseurs van de diamantsector in een poging de zaak-HSBC in de minne te regelen. Van Calster, daarentegen, gelooft dat fraudeurs moeten veroordeeld worden. De afkoopwet zorgt er volgens hem voor dat ze te gemakkelijk kunnen ontkomen aan hun straf. “De bevoegde parketmagistraat wilde speuren, zijn baas wilde schikken”, schreef gerechtsjournalist Douglas De Coninck. Nadat Van Calster en een medewerkster zich negatief over hun meerdere uitlieten in de pers, werden hun contracten niet verlengd. Patrick De Coninck, nog een speurder bij het Antwerpse parket, nam zelf ontslag. Mede daardoor is het onderzoek uitgesteld.
Omdat de Mechelse rechtbank meende geen objectieve feiten terug te vinden in het opiniestuk van Desmet (het is dan ook opinie, en geen feitelijk verslag), staat hieronder een lijst met uitsluitend feiten:
- Parket-generaal Liégeois keurde een huiszoeking goed bij zijn werknemer Van Calster. Reden: Van Calster had geen pv opgesteld toen de gestolen documenten van HSBC bij het parket aankwamen. Het is hoogst ongewoon dat de parket-generaal een huiszoeking onderneemt bij een speurder van hetzelfde parket.
- Liégeois liet het contract van fiscaal speurster Gerda Vervecken niet verlengen. Dat is vreemd, want Vervecken is een hoog aangeschreven fiscaal medewerkster met een uitstekend palmares. Zij liet zich nogal kritisch opmerken in De Tijd over de werkwijze van de procureur.
- Liégeois werd net als een veertigtal andere magistraten getrakteerd op een bezoekje aan de Jaïn-tempel in Wilrijk. Die wordt gefinancierd door de Antwerpse diamantlobby, de Antwerp World Diamond Center. Desmet schreef in zijn stuk dat die feiten in theorie een correcte gerechtelijke werking niet in de weg staan. Maar het maakt wel duidelijk dat de banden tussen de magistratuur en de machtige lobbygroep erg dicht zijn.
… vs. Yves
Maar waarom dan een rechtzaak tegen Desmet? Liégeois, die zich tijdens diens openingsrede in september 2012 al smalend uitliet over de pers, voelde zich duidelijk aangevallen toen Diamantgate werd onderzocht door de kranten. Hijzelf liet de klacht echter niet optekenen. Dat was zijn vrouw, Ingrid Schoeters. Volgens de dagvaarding heeft de minzaamheid waarmee Desmet zijn stuk optekende het gezin-Liégeois aangetast en hun sociaal leven gegijzeld. De dagvaarding verwijt Desmet “zucht naar sensatie en eigen faam” en beklaagt de pers, die bewust karaktermoorden zou plegen op de ridders van de democratie. Die woorden echoën eerder de stem van Liégeois dan die van zijn vrouw, die overigens ook als magistrate werkt in Antwerpen.
Het opiniestuk van Desmet richt zich op wat de journalist ‘klassejustitie’ noemt, een strafrechtelijke houding die twee maten en gewichten hanteert. Desmet merkte een tegenstelling op “tussen de zachte manier waarop de procureur-generaal de diamantfraude wil aanpakken, en de moeite die hij neemt om een substituut die daar anders over denkt te intimideren, en de bikkelharde manier waarop hij andere fraudegevallen benadert.” (DM 12 jan 2012) Dat zijn hoogstens “eerrovende aantijgingen”, zoals de dagvaarding van Schoeters het uitdrukt. Desmet citeert weliswaar geen feiten of onderzoekstechnieken, maar het gaat natuurlijk om een opiniestuk. Dan hoef je geen rigoureuze feitelijkheid voor te leggen. Dat de Mechelse rechtbank Desmet veroordeelt op basis van gebrek aan “objectieve berichtgeving” is dus niet aan de orde. Los van de waarachtigheid van het stuk zal de discussie rond persvrijheid en het recht op meningsuiting een flink pak zuurstof krijgen in de komende dagen, zoals ook Isabel Albers van De Tijd opmerkte.
Tot slot, en niet onbelangrijk: Liégeois botvierde in 2011 zijn onbegrip over de federale politiek en “dat het toch zo moeilijk blijkt om het Openbaar Ministerie te helpen en daadwerkelijk wat middelen toe te steken om het misdaadgeld van georganiseerde fraudeurs vlotter te incasseren.” Het getuigt van een behoorlijke portie ironie dat de parket-generaal er zelf alles aan doet dat tegen te houden.
De nootzaak 